सूर्य भगवान धनु राशिबाट विदा भई मकर राशिमा जाँदा मकर संक्रान्ति पर्व मनाइन्छ । मकर राशि शनिदेवको राशि हो । हिन्दू धर्ममा शनिदेवलाई सूर्यदेवको पुत्र भनिन्छ । यस्तो अवस्थामा मकर संक्रान्तिको दिन सूर्यदेव आफ्नो छोरा शनिको घर जाने विश्वास गरिन्छ। शनिको घरमा जाँदा सूर्य यति उज्यालो हुन्छ कि उनको अगाडि शनिको तेज पनि ओइलिन्छ ।
मकर संक्रान्तिको दिन सूर्यदेवलाई कालो तिलले पूजा गरिन्छ । यसका साथै कालो दाल, चामल, घिउ, नुन, गुड़ र कालो तिल दान गरिन्छ । कालो तिल र गुड़बाट बनेको लड्डू खाई दान गरिन्छ । यसबाट सूर्यदेव र शनिदेवको आशीर्वाद प्राप्त हुने जनविश्वास रहेको छ ।
जान्नुहोस् कालो तिल र गुड़को महत्व।
ज्योतिषशास्त्रमा कालो तिलको सम्बन्ध शनिदेवसँग र गुड़को सम्बन्ध सूर्यदेवसँग रहेको मानिन्छ । संक्रान्तिको दिन सूर्यदेव मकर राशिमा शनिदेवको घरमा जाने भएकाले यस्तो अवस्थामा कालो तिल र गुड़बाट बनेको लड्डूले सूर्य र शनिको मधुर सम्बन्धलाई जनाउँछ। ज्योतिषशास्त्रमा सूर्य र शनि दुवै ग्रहलाई बलवान मानिन्छ । यस्तो अवस्थामा कालो तिल र गुड़को लड्डू दान गरी प्रसादको रूपमा खाँदा शनिदेव र सूर्यदेव दुवै प्रसन्न हुन्छन् र उहाँको कृपाले घरमा सुख, समृद्धि आउँछ ।
वैज्ञानिक महत्व
बैज्ञानिक रुपमा पनि मकर संक्रान्तिको दिन कालो तिल र गुड़बाट बनेको लड्डू खानु र दान गर्नुको विशेष महत्व रहेको छ । यसलाई परोपकारको पर्व मानिन्छ । यसबेला चिसो हुन्छ । चिसोको प्रभावले विपन्न सबै काँपिरहेका हुन्छन् । गुड़ र तिल दुवैको प्रभाव धेरै तातो छ ।
जाडोको असरबाट जोगिनका लागि गुड़ र तिलका लड्डू दान गरिन्छ । साथै मानिसहरु आफैं उपभोग गर्छन् । यसले उनीहरुको शरीरलाई न्यानोपन दिनुका साथै रोग प्रतिरोधात्मक क्षमतालाई बलियो बनाउँछ ।
सूर्य र शनिको यो कथा पनि लोकप्रिय छ
कालो तिलको सम्बन्धमा सूर्यदेव र शनिदेवको पौराणिक कथा पनि छ । पौराणिक कथा अनुसार सूर्य देवले आफ्ना पुत्र शनिदेवलाई मन पराएनन् । त्यसैले उनले शनिलाई आमा छायाबाट अलग गरे । आमा छोराको विछोडका कारण सूर्यदेवले कुष्ठरोगको श्राप पाएका थिए । त्यसपछि सूर्यदेवका दोस्रो पुत्र यमराजले कठोर तपस्या गरेर उनलाई कुष्ठरोगबाट मुक्त गराए।
रोगबाट मुक्ति पाएपछि सूर्यदेवले रिसाएर शनिदेव र उनकी आमाको घरमा ‘कुम्भ’ जलाए । सूर्यदेवको यो कदमले शनि र छायालाई धेरै चोट लागेको थियो । त्यसपछि यमराजले सूर्यदेवलाई सम्झाए । यसपछि सूर्यदेवको क्रोध शान्त भयो र छोरा शनि र छायालाई भेट्न घर पुगे ।
त्यहाँ गएर सबै जलेर खरानी भएको देखे, कालो तिल मात्रै राखिएको थियो । सूर्यको घरमा पुगेपछि शनिले उनलाई त्यही कालो तिलले स्वागत गरे। त्यसपछि सूर्यले उनलाई दोस्रो घर ‘मकर’ दिए । यसपछि सूर्यदेवले शनिलाई मकर राशिमा आफ्नो नयाँ घर आउँदा उनको घर फेरि धन र अन्नले भरिनेछ भन्नुभयो।
साथै मकर संक्रान्तिको दिन कालो तिल र गुड़ले सूर्यको पूजा गर्ने व्यक्तिको सबै समस्या हट्ने बताइन्छ । सूर्य र शनि दुबैको आशीर्वाद प्राप्त हुनेछ र शनि र सूर्यसँग सम्बन्धित समस्याहरू हट्नेछ । त्यसैले मकर संक्रान्तिमा कालो तिल र गुड़को विशेष महत्व रहेको छ ।
