तपाईंले धेरै पहाडहरूको बारेमा सुन्नु भएको होला कि त्यहाँ पानीको तातोपानी मुहान हुन्छ वा तातो पानी सधैँ मुहान वा खोलाबाट आउँछ । वा त्यहाँ धेरै ठाउँहरू छन् जहाँ तातो पानीको पोखरीहरू छन्। यस्ता ठाउँमा मनतातो पानी मात्रै आउँछ भन्ने होइन, धेरै ठाउँमा निकै तातो पानी आउँछ । यति तातो पानी कि तपाईले आफ्नो हात त्यस पानीमा राख्न सक्नुहुन्न ।
अब प्रश्न उठ्छ, यो तातो पानी जमिन वा पहाडमा कहाँबाट आउँछ ? पहाडको तापक्रम निकै कम भए पनि खोलाको पानी पनि निकै चिसो भए पनि कतिपय ठाउँमा पानी निकै तातो छ । यस्तो अवस्थामा आज हामी तपाईलाई यो तातो पानीको कारण के हो र तातो पानी पिउनुको कारण के हो भनी बताइरहेका छौँ ।
पहिलो उदाहरणको लागि, यी ठाउँहरूबाट कति तातो पानी आउँछ भनेर बुझौं। लद्दाख क्षेत्रको सियाचेन ग्लेशियर नजिकै नुब्रा उपत्यकामा पानामिक नामको एउटा सानो गाउँ छ। यो लेह देखि १५० मिटर टाढा छ । यहाँको उचाइ समुन्द्र सतहबाट १०,४४२ फिट छ।
यहाँ कुनै ठाउँबाट तातो पानी निस्कन्छ र यो पानी यति तातो छ कि तपाईले यो पानी सिधै हातमा लिन सक्नुहुन्न र सिधै पानीमा हात हाल्दा तपाईको हात जल्न सक्छ । यहाँ मानिसहरु नुहाउने पनि गर्छन् तर पहिले यो पानी चिसो गर्नुपर्छ । भनिन्छ, यस पानीमा धेरै यस्ता तत्व हुन्छन्, जुन शरीरका लागि फाइदाजनक हुन्छ ।
यहाँ तातोपानी हुनुको कारण बताउन अघि हामी तपाईलाई यिनलाई के भनिन्छ भनी बताऔं । भौगोलिक गतिविधिका कारण पृथ्वीमा धेरै ठाउँमा तातो पानीका मुहान र मुहानहरू पाइन्छन् । जसलाई तातो मुहान भनिन्छ । यहाँको पानी सधैं तातो हुन्छ । भनिन्छ यहाँको पानी चमत्कारी छ । तर, धेरै ठाउँमा पानी यति तातो हुन्छ कि यसको सम्पर्कमा आएर मानिसको ज्यान समेत जान सक्छ । यी मुहानहरूमा तातो पानी कहाँबाट आउँछ ।
पृथ्वी भित्र जाँदा तापक्रम बढ्दै जान्छ र म्याग्मा अर्थात् पृथ्वीको बाहिरी भागमा विशेष प्रकारको पग्लिएको चट्टान पाइन्छ। यो म्याग्मा पृथ्वीका धेरै तहहरूले घेरिएको भए पनि कहिलेकाहीँ यी तहहरूमा दरार वा दरारका कारण बाहिर निस्कन थाल्छ ।
यो एकदम तातो हुन्छ र धेरै लाख डिग्री सेल्सियस तापक्रम मानिन्छ। यस्तो अवस्थामा, जब यो बाहिर निस्कन्छ, यो अन्य चट्टानहरूसँग सम्पर्कमा आउँछ, यसले तिनीहरूलाई धेरै तताउँछ, जसको कारण अन्य चट्टानहरू धेरै तातो हुन्छन्।
जसका कारण यी चट्टान पानीको सम्पर्कमा आएपछि पानी पनि तातो हुन्छ । यससँगै त्यहाँ रहेको पानी पनि ततिएपछि जमिनबाट बाहिर निस्कन थाल्छ । जब यो जमिनबाट बाहिर निस्कन्छ, यो धेरै तातो रहन्छ र यो मुहान, पोखरी आदि को रूप मा बाहिर आउँछ। त्यसैले यो पानी तातो छ। यो प्रायः ज्वालामुखी क्षेत्रहरूमा हुन्छ र जब पानी तातो लाभाको कारण तातिएको चट्टानहरूसँग सम्पर्कमा आउँछ, तब त्यो पानी तातो हुन्छ। जसका कारण धेरै क्षेत्रमा तातो पानी आउँछ ।
