गर्मीमा घरबाट बाहिर निस्कँदा घामलाई हेरेपछि चर्को स्वरमा हाच्छ्युँ आउँछ । तर सूर्यलाई हेर्दा मात्र किन यस्तो हुन्छ? यसलाई विज्ञानको सजिलो भाषामा बुझ्नुहोस्। वैज्ञानिक भाषामा यसलाई सन स्निजिङ भनिन्छ । हार्वर्ड मेडिकल स्कूलका हेड एण्ड नेक सर्जन बेन्जामिन ब्लेयर भन्छन् कि जब मानिस उज्यालो प्रकाशको सम्पर्कमा आउँछ भने घाममा हाच्छ्युँ गर्ने अवस्था सिर्जना हुन्छ। यो १८ देखि ३५ वर्ष को बीच मान्छे मा धेरै देखिन्छ। यो पुरुषमा भन्दा महिलामा बढी हुन्छ।
डा. बेन्जामिन भन्छन्, यसको कारण आनुवंशिक हो जुन एक पुस्ताबाट अर्को पुस्तामा सर्ने गर्छ । सरल भाषामा भन्नुपर्दा, आमाबाबुबाट आउने जीनहरू मध्ये एउटामा उत्परिवर्तन हुन्छ। यसको सम्बन्ध घामको हाच्छिउसँग छ । त्यसैले घाममा हाच्छ्युँ गर्ने बानी आमाबाबुबाट बच्चाहरूमा सर्छ। तर, के कारणले यस्तो हुन्छ भन्ने यकिन कारण भने खुल्न सकेको छैन ।
डा. बेन्जामिन भन्छन्, यसरी हाछ्युँ गर्नुको कारण के हो भन्ने विषयमा धेरै सिद्धान्तहरू दिइएका छन् । यसको पहिलो सिद्धान्त ग्रीक दार्शनिक एरिस्टोटलले ३५० ईसा पूर्वमा दिएका थिए। उनका अनुसार घामको ताप नाकको भित्री भागमा पुगेपछि मानिसले हाच्छ्युँ गर्छ ।
अङ्ग्रेजी दार्शनिक फ्रान्सिस बेकनले एरिस्टोटलको सिद्धान्तलाई अस्वीकार गरे र आफ्नो दृष्टिकोण प्रस्तुत गरे । १७औं शताब्दीमा उनले तर्क गरे कि यदि यस्तो हो भने बन्द आँखाले सूर्यलाई हेर्दा हाच्छ्युँ किन आउँदैन । फ्रान्सिसका अनुसार आँखाको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण भूमिका हाछ्युँको हो ।
यसपछि धेरै अध्ययन भए । यसो हुनुको कारण प्रकाशको तीव्रतामा भएको परिवर्तन भएको उल्लेख गरिएको छ । यो तब हुन्छ जब हामी एक विशेष र उच्च तीव्रता प्रकाश संग सम्पर्क मा आउछ । यस्तो अवस्थामा नाकमा सनसनी महसुस हुन्छ र हाच्छिउँ आउँछ ।
यति धेरै अनुसन्धान पछि पनि घाममा हाच्छ्युँ गर्नुको सही कारण थाहा हुन सकेको छैन तर वैज्ञानिक डा. हेनरी एभरेटको अवधारणालाई वैज्ञानिकहरुले धेरै हदसम्म प्रशंसा र मान्यता दिएका छन् । डा. हेनरीले आफ्नो सिद्धान्त १९६४ मा प्रस्तुत गरे। सिद्धान्तका अनुसार जब मानिस कडा घाममा जान्छ र आँखामा बलियो प्रकाश हुन्छ, तब पुतली संकुचित हुन्छ र मस्तिष्कको संकेत बोक्ने स्नायु अलमल हुन्छ, तब यस्तो हुन्छ।
बेन्जामिन भन्छन्, यद्यपि यस प्रकारको हाछ्युँ खतरनाक छैन । यसले स्वास्थ्यमा केही फरक पार्दैन, तर कस्तो अवस्थामा आउँदैछ, त्यो बुझ्नुपर्ने कुरा हो । यदि ड्राइभर वा पाइलटले यसरी हाछ्युँ गर्छ भने, तिनीहरू निश्चित रूपमा हानि गर्न सक्छन् ।
