आचार्य चाणक्य महान व्यक्तित्वका धनी थिए। तक्षशिला विश्वविद्यालयमा शिक्षकको रूपमा कार्यरत रहँदा आचार्यले धेरै रचनाहरू रचे। ती रचनाहरू मध्ये एक नीति शास्त्र हो, जसलाई चाणक्य नीति पनि भनिन्छ। यस रचनामा आचार्य चाणक्यले जनताको कल्याणका लागि आफ्नो जीवनको कठोर तपस्याको निचोड लेखेका छन्, ताकि अरूले भोग्नु परेको दुःखको सामना गर्नु नपरोस्।
आचार्य चाणक्यको यो ग्रन्थमा भनिएका सबै कुरा आजको समयमा पनि बिल्कुल सही साबित हुन्छन्। आचार्यको शिक्षा र उनको नीतिलाई बुझेर जीवनको सबैभन्दा ठूलो संकटको सामना गर्न सकिन्छ। यहाँ जान्नुहोस् आचार्यले भनेका ती कुराहरू जुन तपाईको लागि धेरै उपयोगी साबित हुन सक्छ।
समझदार मानिसले आफ्नो इन्द्रियले सारस जस्तै काम गर्नुपर्छ र स्थान, समय र आफ्नो क्षमता बुझेर आफ्नो काम प्रमाणित गर्नुपर्छ। तब मात्र समाजमा उनको इज्जत, इज्जत र प्रतिष्ठा बढ्छ ।
मूर्ख मानिसले आफ्नो गल्ती देख्दैन, उसले सधैं अर्काको दोष देख्छ। त्यस्ता व्यक्तिहरूसँग विवादबाट टाढा रहनुपर्छ। यस्ता व्यक्तिहरु आफै नकारात्मक हुन्छन् र अरुलाई पनि त्यस्तै बनाउन खोज्छन् । उनीहरूले सुन्न चाहेको भाषा बोल्नुपर्छ।
धन, मित्र, पत्नी र राज्य प्राप्त गर्न सकिन्छ, तर यो शरीर फिर्ता पाउन सकिँदैन। त्यसैले सबैभन्दा पहिले यो शरीरको ख्याल गर्नुहोस्। बलियो भयो भने जुनसुकै बेला जे पनि गर्न सकिन्छ।
भविष्यमा के गर्न चाहनुहुन्छ भन्ने योजना प्रकट नगर्नुहोस्। यदि तपाईं त्यसमा सफल हुनुहुन्न भने, तपाईं आफैंको मजाक गर्नुहुनेछ । आफ्नो लक्ष्यमा चुपचाप काम गरिरहनुहोस्। सफलता पाएपछि त्यो रहस्य आफै खुल्छ ।
सन्तुलित मन बराबर तपस्या छैन । सन्तुष्टि बराबरको सुख छैन। लोभ जस्तो कुनै रोग छैन र दया जस्तो पुण्य छैन।
ढेकुलीले शिर निहुराएर इनारबाट पानी तान्छ, अर्थात् पाखण्डी वा पापीहरूले सधैं मिठो बोली बोलेर काम गराउँछन्। त्यसैले धेरै मीठो बोल्नेहरूबाट सधैं सावधान रहनुहोस्।
