महात्मा विदुर आफ्नो समयका एक धेरै बुद्धिमान व्यक्ति थिए । उनीहरुले दिएको शिक्षा आजको समयमा पनि निकै सान्दर्भिक छ । महात्मा विदुरका पिता वेदव्यास ऋषि थिए। उनी दासीको कोखबाट जन्मिएका हुन् । यो एउटा ठूलो कारण थियो, जसका कारण उनी सबै गुणले भरिपूर्ण भएर पनि हस्तिनापुरको राजा बन्न सकेनन् । उनलाई हस्तिनापुरको महासचिव बनाएको थियो । उनको सोच निकै दूरदर्शी थियो ।
विदुर र धृतराष्ट्र बीचको कुराकानीलाई विदुर नीति भनिन्छ। कूटनीति, युद्धनीतिदेखि राजनीतिको सूक्ष्म विवरण विदुर नीतिमा पढ्न पाइन्छ । महाभारत कालका विद्वानहरूमा विदुरको नाम पनि समावेश छ। जीवनलाई सहज र सरल बनाउन विदुरले आफ्नो नीतिमा धेरै कुरा उल्लेख गरेका छन् । त्यसैले कलियुगमा पनि महात्मा विदुरको नीति जीवनमा लागू गर्न लायक छ।
आजको समयमा पनि महात्मा विदुरका नीतिहरू सान्दर्भिक मानिन्छन् । विदुरले आफ्नो नैतिकतामा मानिसमा रहेका केही यस्ता कमजोरीहरू उल्लेख गरेका छन्, जसका कारण उनी आफ्नो लक्ष्य वा कुनै काममा कहिल्यै सफल हुन सक्दैनन् । यिनै कमीकमजोरीले गर्दा उनको सफलताको बाटोमा बाधा छ । यस्तो अवस्थामा मानिसहरूले यी बानीहरूलाई पक्कै सुधार गर्नुपर्छ । जानौँ, महाटिक विदुरले कस्ता कमिहरु उल्लेख गरेका छन् ।
आलस्यबाट टाढा रहनुहोस्
महात्मा विदुरका अनुसार यदि मानिस भित्र आलस्य छ भने उसले आफ्नो लक्ष्य कहिल्यै प्राप्त गर्न सक्दैन । धेरैजसो मानिसहरु आलस्यले गर्दा आजको काम भोलिका लागि सार्ने गर्छ र त्यसको कारण उनीहरु आफैं दुःखी हुने गरेको देखिन्छ । त्यसैले महात्मा विदुरले आलस्यलाई मानिसको सबैभन्दा ठूलो शत्रु भनेका छन् ।
निद्रा खोज्ने
विदुर नीतिका अनुसार आफ्नो निद्रालाई माया गर्ने व्यक्तिले भविष्यका धेरै अवसरहरू गुमाउन सक्छ । त्यसैले जीवनमा सफल हुन चाहनुहुन्छ भने अत्याधिक सुत्ने बानी त्याग्नुपर्छ । जति सुत्न आवश्यक छ त्यति नै सुत्नुहोस् र लामो समयसम्म नसुत्नुहोस्। महात्मा विदुरका अनुसार लामो समयसम्म सुत्ने मानिस कहिल्यै प्रगति गर्न सक्दैनन्, उनीहरूलाई सधै असफलताले घेरेको हुन्छ ।
सधैं भगवान मा निर्भर
महात्मा विदुरका अनुसार मानिसले सधैं आफ्नो कर्ममा भर पर्नुपर्छ, उसले सधैं भगवानमा भर पर्नु हुँदैन । जसले आफूलाई मद्दत गर्छ, भगवानले पनि उसलाई सहयोग गर्नुहुन्छ । तर जो मानिस सधैं भगवानको भरोसामा वा भाग्यको भरमा बसेका हुन्छन्, त्यस्ता व्यक्तिहरू सधैं आर्थिक अभावले समस्यामा पर्छन् । भगवानमा विश्वास गर्नु राम्रो कुरा हो, तर साथसाथै आफ्नो लक्ष्य प्राप्त गर्न कडा परिश्रम पनि गर्नुपर्छ।
कम परिश्रमको लागि अधिक चाहानुहुन्छ
महात्मा विदुरका अनुसार कम मेहनतमा बढी सफलता प्राप्त गर्न चाहनेले लक्ष्य कहिल्यै प्राप्त गर्दैनन् । कममा धेरैको चाहना गर्नु हुँदैन, यसो गर्दा आर्थिक लाभ हुँदैन । त्यसैले मानिसले सधैं मेहनत गर्नुपर्छ।
