हिन्दू क्यालेन्डर अनुसार चैत्र महिनाको कृष्ण पक्षको एकादशीलाई पापमोचिनी एकादशीका रूपमा मनाइन्छ । यस दिन शंख, चक्र, गदा र कमल धारण गर्नुहुने भगवान विष्णुको चतुर्भुज रुपको पूजा गरिन्छ । जानी–जानी वा नजानी गरेका पापबाट मुक्ति र सबै मनोकांक्षा पूरा गर्नका लागि यस व्रतको विधि शास्त्रमा बताईएको छ ।
पापमोचिनी एकादशीको महत्व
पद्म पुराणमा एकादशीलाई भगवान विष्णुको स्वरूप मानिएको छ । एकादशी व्रत बस्ने भक्तले अन्य कुनै पूजा गर्नु नपर्ने जनविश्वास छ । यो व्रत गर्ने व्यक्ति सबै सांसारिक सुख भोगेर अन्ततः श्रीमाननारायणको वासस्थान वैकुण्ठमा जान्छ । पापमोचिनी एकादशीले मानिसको सबै पाप जलेर खरानी पार्छ ।
यो व्रत गर्नाले हजार गाईको फल प्राप्त हुन्छ । ब्रह्मा मार्ने, सुन चोर्ने, पानी पिउने र गुरु पत्नीकहाँ जाने जस्ता महापाप पनि यस व्रतले हट्छ अर्थात् यो व्रत धेरै फलदायी हुन्छ भन्ने जनविश्वास छ ।
सात्विक भक्तिभावमा रहँदै पापमोचिनी एकादशीको व्रत बसेमा विश्वका स्वामी सर्वेश्वर श्रीहरिले सन्तुष्ट भई आफ्ना भक्तहरूको सबै दुःख हटाउनुहुनेछ भन्ने धार्मिक विश्वास छ ।
एकादशी व्रत अनुष्ठानमा जति ठूलो यज्ञबाट भगवानलाई सन्तुष्टि मिल्दैन । एकादशीको रातमा भगवान विष्णुले आफ्ना भक्तहरूलाई भगवानको चरणमा मन समर्पण गरी रातमा जागरण गरी हरि कीर्तन गरेरमा आशीर्वाद दिनुहुन्छ ।
अनुष्ठान
एकादशीको एक दिन अगावै सूर्यास्त हुनुभन्दा अगाडि खाना खानुपर्छ । यस दिन बिहान उठेर नुहाउने, सफा र सात्विक रंगको वस्त्र लगाउने र मनमा व्रत गर्ने व्रत लिनुपर्छ । संकल्पपछि भगवान विष्णुको षोडशोपचारले पूजा गर्नुपर्छ । त्यसपछि भगवान विष्णुको अगाडि धूप–दीप बालेर आरती गर्नुहोस् र व्रतको कथा पढ्नुहोस्।
सात्विक रहँदा सकेसम्म ’ॐ नमो भगवते वासुदेवाय’ जप गर्नुहोस् । यस दिन घरमा विष्णु सहत्रनामको पाठ गर्नाले पनि धेरै फल प्राप्त हुन्छ । दोस्रो दिन द्वादशीको दिन बिहान पूजा गरी ब्राह्मण वा गरिबलाई भोजन गराएर दान तथा दक्षिणा दिनुहोस्, त्यसपछि आफैं भोजन गरी व्रत समाप्त गर्नुहोस् ।
