हिन्दू धर्ममा पुजाका सम्बन्धमा धेरै नियमहरु दिइएको छ । शास्त्रमा पूजा स्थल वा पूजा स्थलसँग सम्बन्धित सबै कुराको विशेष महत्व रहेको छ । पूजा गर्दा तपाईले प्रायः देख्नु भएको होला कि धेरै मानिसहरु भुइँमा बसेर पूजा गर्छन् तर धार्मिक दृष्टिकोणले त्यसो गर्नु शुभ मानिएको छैन ।
पूजास्थलमा पूजा गर्दा आसन बिछाएर त्यसमा बसेर पूजापाठ गर्नुपर्छ । पूजामा आसनको विशेष महत्व छ, वायुसँग सम्बन्धित केही विशेष नियम पनि छन् । शास्त्रमा विभिन्न रङका कालीहरूको विशेष महत्व बताइएको छ । शास्त्र अनुसार रातो रङ्गको आसनमा बसेर हनुमानजी र माता दुर्गाको पूजा गर्नु उत्तम मानिन्छ । यसका साथै कम्बल वा ऊनी काली बिछाएर पूजा गर्नु उत्तम मानिन्छ ।
आसनको धार्मिक महत्व
शास्त्र अनुसार पूजामा राखिएको आसनको विशेष महत्व रहेको पाइन्छ । धार्मिक शास्त्र अनुसार दुई प्रकारका आसन हुन्छन्, एउटा जसमा भगवान बसेको हुन्छ जसलाई दर्भासन भनिन्छ र अर्को जसमा भक्त बसेर भगवानको आराधना गर्दछ त्यसलाई आसन भनिन्छ ।
भक्तजनले भुइँमा बसेर कहिल्यै पूजा गर्नु हुँदैन, तर काठको खम्बा, घाँसले बनेको माटो, पातले बनेको आसन वा कपडाको आसनमा बसेर पूजा गर्नाले भक्त भगवानको ध्यानमा एकाग्र हुने जनविश्वास रहेको छ ।
आसनको को वैज्ञानिक महत्व
आसनमा पुजा गर्नुको पछाडि धार्मिक मात्र नभएर वैज्ञानिक महत्व पनि रहेको छ । वास्तवमा पृथ्वीमा चुम्बकीय शक्ति अर्थात् गुरुत्वाकर्षण छ । जब कुनै व्यक्ति विशेष मन्त्रको ध्यान र जप गर्छ, उसमा सकारात्मक उर्जा उत्पन्न हुन्छ । यदि तपाईंले कुनै आसन राख्नुभएको छैन भने यो ऊर्जा पृथ्वीमा समाहित हुन्छ र तपाईंलाई कुनै फाइदा हुँदैन । त्यसैले पूजा गर्दा आसन बसाउनु आवश्यक मानिन्छ ।
आसनको नियम
पूजा गर्दा अर्को व्यक्तिको आसन प्रयोग गर्नु हुँदैन।
यसलाई प्रयोग गरिसकेपछि, यसलाई उठाउनुहोस् र फिर्ता राख्नुहोस्, यसलाई वरपर नछोड्नुहोस्।
पूजाको आसन सधैं सफा हातले उठाएर सही दिशामा लगाउनु पर्छ।
पूजा गरेपछि सिधै आसनबाट नउठ्नुहोस् । सबैभन्दा पहिले आचमानबाट जल लिएर जमिनमा अर्पण गरी भूमिमा प्रणाम गर्नुहोस्।
पूजास्थलको आसन अन्य कुनै कामको लागि प्रयोग नगर्नुहोस्।
आफ्नो इष्टदेवको पूजा गरेपछि पूजाको आसनलाई ठीक ठाउँमा राख्नुहोस्।
उपासना अनुसार आसन छनौट गर्नुहोस्
हरेक पुजाको आ–आफ्नै विशेष महत्व हुन्छ । आसनहरू पनि पूजाको आधारमा चयन गर्नुपर्छ ।
पूजामा कस्ता आसन प्रयोग गर्नुपर्छ।
कुशको आसन
धार्मिक शास्त्र अनुसार कुश नामको घाँस भगवानको शरीरबाट उत्पन्न भएको मानिन्छ । यो आसनमा बसेर जसले पूजा गर्छ, उसलाई सबै सिद्धि मिल्छ भनिन्छ । यदि कुनै साधकले मन्त्रसिद्धि प्राप्त गर्न चाहन्छ भने त्यसका लागि कुशको आसन प्रयोग गर्नुपर्छ।
कम्बलको आसन
घरमा पूजा गर्दा कम्बलको आसन प्रयोग गर्नु उत्तम मानिन्छ । दुर्गा माता, माता लक्ष्मी, हनुमानजी आदिको पूजा गर्न रातो रंगको कम्बल उत्तम मानिन्छ।
मृग चर्म आसन
मृगको छालाको आसनलाई ब्रह्मचर्य, ज्ञान, निरासता, सिद्धि, शान्ति र मोक्ष प्रदान गर्ने उत्तम आसन मानिन्छ । भनिन्छ, त्यसमा बसेर पूजा गर्नाले इन्द्रिय नियन्त्रण हुन्छ ।
बाघको छालाको आसन
प्राचीन कालमा संन्यासी र योगीहरूले बाघको छालाको आसन प्रयोग गर्थे। भगवान भोलेनाथको तस्विरमा समेत उनलाई बाघमा बसेको देखाइएको छ । यस आसनमा पूजा गर्नाले आर्थिक समृद्धि हुने जनविश्वास रहेको छ ।
