द्वारका–शारदा पिठका शंकराचार्य स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वतीको निधनपछि उनलाई सोमबार अर्थात् आज भू समाधि दिइने भएको छ । स्वामी स्वरूपानन्द सरस्वती हिन्दू धर्मका सबैभन्दा ठूलो धर्मगुरु हुन् । सामान्यतया हिन्दु धर्ममा कसैको मृत्यु भएपछि दाहसंस्कार गरिन्छ तर साधुको अन्तिम संस्कार यसरी गरिदैन ।

प्रायः उनीहरूका लागि भूमि–समाधि दिइन्छ । यसका लागि खाडल खनेको छ । यस्तो अवस्थामा ऋषि–मुनिहरूलाई किन जलाइँदैन र उनीहरूलाई भूमि समाधि किन दिइन्छ भन्ने प्रश्न उठ्छ । आउनुहोस् यी प्रश्नहरूको जवाफ जानौं ।

भू–समाधि दिनुको कारण यही हो

मृत्युपछि पनि ऋषि–मुनिको शरीरमा दान गरिरहने जनविश्वास छ । त्यसैगरी शरीर जलाएर कसैलाई पनि फाइदा हुँदैन । यसले वातावरणलाई हानि पु¥याउँछ । यही कारणले गर्दा उनीहरुको अन्तिम संस्कार गर्न जलाउनुको सट्टा जमिन वा पानीमा समाधि दिइन्छ ।

अब प्रश्न उठ्छ कि यसो गर्दा के हुन्छ र शरीर कसरी परोपकारी साबित हुन्छ? वास्तवमा, यो गर्नुका दुई कारणहरू छन्। पहिलो– जमिन वा जलमा सन्तहरूको समाधि दिँदा तिनीहरूको शरीर लाखौं–करोडो जीवहरूको भोजन बन्छ। दोस्रो– सन्तहरूलाई आगोलाई प्रत्यक्ष छुन निषेध गरिएको छ। त्यसैले उनीहरुको शव जमिन वा पानीमा मिलाउने चलन रहेको छ ।

भू–समाधिको सम्पूर्ण प्रक्रिया के हो, ७ बुँदामा बुझ्नुहोस्

जग्गा चिहान दिन ६ फिट लामो, ६ फिट गहिरो र ६ फिट चौडा खाडल खन्ने गरिन्छ । त्यसपछि त्यसलाई गाईको गोबरले धुने गरिन्छ ।
कतिपय अवस्थामा समाधि दिनुअघि हवन गर्ने चलन पनि छ । यस पछि नुन खाडलमा खन्याइन्छ । यो गरिन्छ ताकि शरीर सजिलै पग्लन सक्छ।

समाधि दिनुअघि नुहाइन्छ । त्यसपछि सजाइन्छ्, अर्थात्, तिनीहरूले प्रायः लगाउने लुगा लगाइन्छ ।

उनलाई चन्दनको तिलक लगाइन्छ र रुद्राक्षको माला लगाइन्छ । शरीरमा खरानी लगाएपछि मात्रै समाधिमा लगिन्छन् ।

समाधिको समयमा शरीरमा घ्यू लेप गरिन्छ । यो यसो गरिन्छ कि साना जीवनहरू शरीरतर्फ आकर्षित हुन सकून्।

समाधिका लागि बनाइएको खाडलमा उनको शरीरसँगै कमण्डल, रुद्राक्षको माला र दण्ड पनि राखिएको हुन्छ ।

अन्तमा मन्त्र जपसँगै माटो भरिन्छ र यसरी भु–समाधि दिइन्छ।

समाधि पछि षोडसी प्रक्रिया को बिधान

हिन्दू धर्ममा सामान्य व्यक्तिको मृत्युपछि तेह्रौँ दिन गर्ने प्रचलन रहेको भए पनि ऋषि–मुनिलाई भूमि समाधि दिएपछि षोडसी प्रक्रिया पूरा हुन्छ । पोडसी प्रक्रिया अन्तर्गत, भंडारा समाधीको १६ औं दिन गरिन्छ । जसमा सर्वसाधारणले पनि सहभागिता जनाउन सक्छन् ।