हिन्दू क्यालेन्डर अनुसार कार्तिक महिनाको कृष्ण पक्षको एकादशीलाई रमा एकादशी भनिन्छ। रमा भनेको लक्ष्मी हो। त्यसैले यस दिन लक्ष्मीजीसँगै विष्णुको केशव स्वरूपको पनि पूजा गरिन्छ। यो चतुर्मासको अन्तिम एकादशी पनि हो । यस वर्ष कात्तिक 4 गते शुक्रबार रमा एकादशी व्रत मनाइँदैछ । रमा एकादशीको पूजाका लागि साँझ दीपदान गर्नाले देवी लक्ष्मी धेरै प्रसन्न भई सुख-समृद्धि, ऐश्वर्य वृद्धि र सबै अशुभ कुरा शुभ हुने गर्दछ।
व्रतको महत्व धर्मराजा युधिष्ठिरको अनुरोधमा भगवान श्रीकृष्णले मानवलाई सबै पापबाट मुक्त गर्ने पवित्र रमा एकादशीको महानताको बारेमा शास्त्रमा उल्लेख छ । वर्षभरी आउने एकादशीको व्रत नराख्ने व्यक्तिले यस एकादशीको व्रत बसेर नै जीवनको कमजोरी र पापबाट मुक्ति प्राप्त गरी सुखी जीवन बिताउन थाल्छ । रमा एकादशीको व्रत राखेर ।
रमा एकादशीको व्रतले समस्त पाप नाश गर्ने र कर्मको फल दिने, खाद्यान्नको अभाव पनि हटाउँछ ।
रमा एकादशीका दिन लक्ष्मीको साथमा भगवान् विष्णुको दिव्य रूप केशवको पनि पूजा गरिन्छ, यस दिन बिहान सबेरै उठेर पवित्र नदीमा वा घरमा सूर्योदयअघि स्नान गरी पञ्चामृतको व्रत लिनुपर्छ । भगवान विष्णुलाई अभिषेक गरेपछि पहेँलो चन्दन, अक्षत, मोली, फलफूल, फूल, मेवा, तुलसी आदि चढाएर धूप र दियोले लक्ष्मी-नारायणको आरती गर्नुपर्दछ। यसपछि एकादशीको कथा सुनेर ‘ओम नमो भगवते वासुदेवाय’ मन्त्रको यथाशक्य जप गर्नुपर्छ।
उपवास कथा
प्राचीन कालमा मुचकुन्द नामक परोपकारी र सदाचारी राजाले शासन गरेका थिए, उहाँ भगवान् विष्णुका प्रखर भक्त हुनुहुन्थ्यो, त्यसैले उहाँ र उहाँका सबै प्रजाले एकादशीको व्रत राख्थे।उनकी छोरी चन्द्रभागाको विवाह राजा चन्द्रसेनका छोरा शोभनसँग भएको थियो। राजा मुचकुन्द, एकादशीको दिन शोभनले सबैसँग व्रत बसे तर भोक सहन नसकेर उनको मृत्यु भयो ।
चन्द्रभागा पतिसँग सन्तुष्ट भएन र बुबासँग बस्न थालिन् । अर्कोतर्फ, एकादशी व्रतको पुण्यले शोभनले मन्द्राञ्चल पर्वतमा अर्को जन्ममा विलासी राज्य प्राप्त गरे। एक पटक मुचुकुन्दपुरका ब्राह्मणहरू तीर्थयात्रा गर्दै शोभन नगरमा पुगेपछि चन्द्रभागाले पतिसँग सती नभई बाबुसँग बस्न थालिन् । अर्कोतर्फ, एकादशी व्रतको पुण्यले शोभनले मन्द्राञ्चल पर्वतमा अर्को जन्ममा विलासी राज्य प्राप्त गरे। एक पटक मुचुकुन्दपुरका ब्राह्मणहरू तीर्थ यात्रा गर्दै शोभन नगरमा पुगे।
शोभनलाई सिंहासनमा बसेको देखेर उनले चिने । ब्राह्मणहरूलाई देखेर शोभन सिंहासनबाट उठे र सोधे यो सब कसरी भयो ? तीर्थयात्राबाट फर्केपछि ब्राह्मणहरूले यो कुरा चन्द्रभागालाई भने। चन्द्रभागा एकदमै खुसी भइन् र आफ्नो श्रीमानकहाँ जान उत्सुक भइन् । उनी वाम ऋषिको आश्रममा पुगिन् । चन्द्रभागा आफ्ना पति शोभनसँग मन्दरञ्चल पर्वतमा पुगिन् ।
आफ्नो एकादशी व्रतको पुण्यको फल शोभनलाई दिँदै उहाँले आफ्नो सिंहासन र राज्य अनन्तकालको लागि स्थिर गर्नुभयो। त्यसैबेलादेखि यो व्रत राख्ने व्यक्ति ब्रह्महत्या जस्ता पापबाट मुक्त भएर सबै मनोकामना पूरा हुने जनविश्वास छ ।
