सनातन धर्ममा एकादशी व्रतलाई निकै महत्वपूर्ण मानिएको छ । यस दिन ब्रह्माण्डका रक्षक भगवान् विष्णुको पूजा आराधना गर्ने विधि नियम छ ।
महत्व
पौष पुत्रदा एकादशीको व्रत राख्ने जातकले सन्तानको उज्ज्वल भविष्य र दीर्घायुको आशीर्वाद प्राप्त गर्नुका साथै जातकको जीवनमा सुख र समृद्धि ल्याउने जनविश्वास रहेको छ । आजको दिन क्षीरसागरमा श्राम गर्न श्री नारायण र माता लक्ष्मीको पूजा गर्नाले सुख, शान्ति र समृद्धि प्राप्त हुन्छ।
पद्म पुराणका अनुसार यो व्रत गर्नाले अग्निष्टोम यज्ञको फल प्राप्त हुन्छ र श्रीहरिले आफ्ना भक्तहरूको सबै मनोकांक्षा पूरा गर्दछन् ।यस व्रतलाई सन्तानको कामना गर्ने अति उत्तम उपाय मानिन्छ ।
अनुष्ठान
पौष पुत्रदा एकादशीले जानीजानी वा नजानी सबै प्रकारका पापहरू हटाउनेछ । यस दिन सबै मनोकामना र उपलब्धि दिने भगवान श्री नारायणको पूजा गर्नुपर्दछ।दशमीको रातबाट एकादशी व्रतको नियम सुरु हुने भएकाले दशमीको साँझ सूर्यास्त हुनुअघि सात्विक भोजन गरी बिहान उठ्नुपर्छ। सूर्यास्त हुनु अघि गंगाको जलमा धुलाई, सँगै स्नान गरी व्रतको व्रत लिनुहोस्।
पूजा गर्दा सबैभन्दा पहिले रातो कपडाले कलश बाँध्नुहोस्, त्यसपछि पूजा गरेपछि यस कलशमा भगवानको मुर्ति राख्नुहोस्। विष्णुको मुर्तिको अगाडि घ्यूको दियो बालेर जल, अक्षत, फूल, चन्दन, धूप, वस्त्र आदि चढाउनुहोस्। यसपछि भगवान विष्णुको मन्त्रको जप गर्नुहोस् र पुत्रदा एकादशीको कथा पढ्नुहोस्। भगवानलाई प्रसाद चढाएपछि आरती गर्नुहोस्। दिनभर उपवास बस्नुहोस् र बेलुका फलफूल खानुहोस्।
कथा
प्राचीनकालमा राजा सुकेतुमानले भद्रावतीपुरीमा शासन गर्थे । विवाहको लामो समय बितिसक्दा पनि राजा-रानी सन्तानको सुखबाट वञ्चित भए, एक दिन दुःखी हुँदै राजा घोडामा सवार भएर गहिरो जंगलमा गए र राजा त्यही घना जंगलमा घुम्न थाले । जंगलमा, राजाले एउटा सुन्दर तालको छेउमा एक ऋषिलाई वेद वाचन गरिरहेको देखे।
राजा ऋषिहरूकहाँ पुगेर उनीहरूलाई प्रणाम गरे। ऋषिहरूले भने, हामी विश्वदेव हौं, यहाँ स्नान गर्न आएका छौं। राजाले सन्तान नभएको पीडा सुनाए र त्यसको उपाय पनि मागे । ऋषिहरूले राजालाई भने कि तपाईंले यो प्रश्न धेरै शुभ दिनमा सोध्नुभयो, आज पौष शुक्ल एकादशी तिथि हो। यसपछि राजाले ऋषिहरुले बताईएको विधि अनुसार पुत्रदा एकादशीको व्रत राखे । यस व्रतको पुण्यका कारण रानीले केही समयपछि उज्यालो पुत्रलाई जन्म दिइन् । हुर्कदै, राजाको यो छोरा एक पवित्र आत्मा र जनताको रक्षक बने।
