या कुन्देन्दुतुषारहारधवला या शुभ्रवस्त्रावृता
या वीणावरदण्डमण्डितकरा या
श्वेतपद्मासना।
या ब्रह्माच्युत शंकरप्रभृतिभिर्देवैः
सदा वन्दिता सा
मां पातु सरस्वती
भगवती निःशेषजाड्यापहा॥
शुक्लां ब्रह्मविचार सार परमामाद्यां जगद्व्यापिनीं वीणा-पुस्तक-धारिणीमभयदां जाड्यान्धकारापहाम्।
हस्ते स्फाटिकमालिकां विदधतीं पद्मासने संस्थिताम् वन्दे तां परमेश्वरीं भगवतीं बुद्धिप्रदां शारदाम्॥
शास्त्रमा माता सरस्वतीलाई शिक्षा, ज्ञान र बुद्धिकी देवी मानिएको छ । माँ सरस्वतीको नाम दुई संस्कृत शब्दहरू, ‘सार’ र ‘स्वा’ को संयोजनबाट बनेको हो जसको अर्थ क्रमशः ‘मूल तत्व’ र ‘स्व’ हो। यसरी माँ सरस्वतीको नामको अर्थ ‘आत्मको आधारभूत तत्व र भावनाको ज्ञान’ हो। माघ महिनाको शुक्ल पक्षको पञ्चमीको दिन माता सरस्वती ब्रह्माण्डको रचयिता ब्रह्माजीको मुखबाट प्रकट हुनुभयो । यस दिन माता सरस्वतीको पूजा गर्नेहरूमाथि देवीको विशेष कृपा रहिरहन्छ।
कमलमा विराजमान माता सरस्वतीको एक हातमा पुस्तक, एकमा वीणा, एक हातमा माला र एक हातमा आशीर्वादको मुद्रा छ र उनको वाहन राजहंस हो। जनहितको प्रेरणा माता सरस्वतीको को रुपमै लुकेको छ । यही प्रेरणालाई जीवनमा लिएर हामी सुखी र समृद्ध जीवन जिउन सक्छौँ ।
कमलको आसन
कमल माता सरस्वतीलाई धेरै प्रिय छ। कमल हिलोमा जन्मिन सक्छ तर दागरहित हुन्छ। कमलले हामीलाई सबै परिस्थितिमा बाँच्दा हाम्रो छविलाई निष्कलंक बनाउन प्रेरणा दिन्छ। कमलले सन्देश दिन्छ कि हाम्रो वरपरको वातावरण जस्तोसुकै होस्, यसले हाम्रो शरीर र दिमागलाई असर गर्नु हुँदैन। परमात्मा शुद्ध मनमा मात्र बास गर्नुहुन्छ।
श्वेत वस्त्र
देवी माताले सेतो वस्त्र लगाउँछिन्। सेतो रंगलाई शान्ति र सरलताको प्रतीक मानिन्छ। शिक्षा अध्ययन गर्ने मानिसहरूलाई शान्ति र सरलता चाहिन्छ।
हातमा किताब
ज्ञानकी देवी माता शारदाको एक हातमा किताब छ। उनको पुस्तकले मानिसहरूलाई शिक्षा लिन प्रेरित गर्छ। शिक्षा र ज्ञानबाट मात्रै सबैको उत्थान सम्भव छ, त्यसैले जीवनमा सुख समृद्धि प्राप्त गर्न सकेसम्म ज्ञान कमाउनुपर्छ ।
वीणा
देवीलाई वीणावादिनी पनि भनिन्छ। वीणा भनेको खुसी हुनु र खुशी बाँड्नु हो। जब माता सरस्वतीले जन्म पछि वीणाको तार तान्नु भयो, तब सारा संसार हर्षित भयो, त्यसैगरी आफ्नो मनलाई सधैं खुशी राख्नुपर्छ, तपाईलाई भेटेर अर्कोको मन पनि आनन्दले भरियोस्।
हंस
माता सरस्वतीको वाहन हंस सेतो छ। हंसमा दूध र पानी छुट्याउन सक्ने शक्ति छ। यो प्रतीकले हामीलाई सही र गलत छुट्याउन सिकाउँछ र सही बाटोमा हिँड्न प्रेरित गर्छ।
स्फटिक मोती
माता सरस्वतीको एक हातमा स्फटिकको माला छ । मालालाई एकाग्रता र ध्यानको प्रतीक मानिन्छ । माता सरस्वतीको हातमा रहेको मालाले व्यक्तिलाई धर्मको मार्गमा लैजान प्रेरित गर्छ, ईश्वरको ध्यान गर्न प्रेरित गर्छ। यसले विद्यार्थीहरूलाई एकाग्रता र ध्यानका साथ अध्ययन गर्न सन्देश पनि दिन्छ।
