हिन्दु धर्ममा पूजा गर्दा दीप प्रज्वलनको विशेष महत्व रहेको छ । यसले जीवनमा सकारात्मक उर्जा प्रवाह गर्ने विश्वास गरिन्छ । दिप प्रज्वलनको धार्मिक तथा वैज्ञानिक महत्व जानिराखौं ।

हिन्दू धर्ममा पूजा र धार्मिक अनुष्ठानमा दीप प्रज्वलनको विशेष महत्व रहेको छ । पूजा-पाठ वा शुभ कार्यक्रममा दीप प्रज्वलनलाई निकै महत्वपूर्ण मानिन्छ। ऋग्वेदकालदेखि कलियुगसम्म दीप प्रज्वलन गर्ने चलन छ । वेदमा अग्निलाई प्रत्यक्ष देवता मानिएको छ ।

उपनिषद र पुराणमा भनिएको छ कि दियोले प्रतिकूल परिस्थितिमा पनि परिश्रम र आत्मविश्वास बढाउने सन्देश दिन्छ। ऋग्वेदमा दीपमा देवी-देवताको महिमा मानिएको छ। जीवनमा सकारात्मक उर्जाको संचारको लागि दीप प्रज्वलन गरिन्छ।

धार्मिक महत्व

दीपक प्रकाश र ज्ञानको प्रतीक हो। शास्त्रमा दीपलाई सकारात्मक उर्जा प्राप्त गर्ने र जीवनबाट दरिद्रता हटाउने मानिन्छ । दियो बाल्दा अज्ञानको अन्धकारको अन्त्य हुन्छ र जीवनमा ज्ञानको ज्योति फैलिन्छ। दैनिक पूजा गर्दा घरमा घ्यूको दियो बाल्दा सुख-समृद्धि मिल्छ।

यसबाहेक जुन घरमा नियमित रूपमा दीप प्रज्वलन गरिन्छ, त्यहाँ माता लक्ष्मीको वास हुन्छ । घिउलाई पञ्चामृत मानिन्छ । कुनै पनि सात्विक पूजा र सबै प्रकारका मनोकामनाको पूर्ण फल प्राप्त गर्न घिउको दियो प्रयोग गरिन्छ भने तामसिक अर्थात तान्त्रिक पूजाको सफलताको लागि तेलको दियो प्रज्वलन गरिन्छ।

वैज्ञानिक महत्व

दीप प्रज्वलन गर्नाले वातावरणमा रहेका हानिकारक विषाणु नष्ट भएर घरको वातावरणमा पवित्रता फैलिन्छ । गाईको घ्यूमा कीटाणु फैलिनबाट रोक्ने क्षमता हुन्छ । घिउ आगोको सम्पर्कमा आएपछि वरपरको वातावरणमा शुद्धता फैलिन्छ। घिउ र आगो दुबैले जलाउँदा घिउका तत्वहरु नष्ट हुदैन बरु स-साना अदृश्य टुक्रामा विभाजित भएर वायुमण्डलमा फैलिन्छ । त्यसैले आगोबाट घिउ फैलाउँदा वातावरण शुद्ध हुन्छ।

माटोको दियो पाँच तत्वको प्रतीक हो

माटोको दियो पाँच तत्वले बनेको हुन्छ । वास्तवमा दियो बनाउनको लागि माटोलाई पानीमा पगाएर तयार गरिन्छ, जुन जमिनको तत्व र पानीको तत्वको प्रतीक हो । त्यसपछि यो दियोलाई आकाश र वायुको प्रतीक धुप र हावाले सुकाइन्छ र अन्तमा यो दियोलाई आगोमा तताएर तयार गरिन्छ। यस्तो बत्तीको तयारीमा सबै 5 तत्वहरू समावेश छन्।