हरेक शुभ कार्यमा कलशको पूजाको विशेष महत्व रहेको छ । सनातन धर्ममा कलश पूजालाई सधैं विशेष स्थान दिइन्छ । वास्तवमा पानी बिना जीवनमा केहि सम्भव छैन् । त्यसैले हिन्दू संस्कृति अनुसार मानिसले हरेक शुभ कार्यमा जलको पूजा गर्नु पर्छ भन्ने सन्देश कलश पूजाबाट पाइन्छ । जलविना जीवन अधुरो छ, यसमा सबै देवताको वास हुन्छ ।
जीवनमा पानीको शक्तिलाई कहिल्यै बेवास्ता गर्नु हुँदैन । पानीमा यस्ता धेरै गुणहरू हुन्छन् जसको सम्पर्कमा आउँदा सबै कुरा पखालिन्छ । पानीको संगम भनेको अवगुणहरूलाई पावन र पवित्र बनाउनु हो ।
कलश पूजाको कारण
कलशको पुजामा धेरै रहस्य लुकेका छन् । कलशलाई पानीको प्रतीकका रूपमा पूजा गरिन्छ, जसमा देवताहरू बस्छन्। सनातन धर्मको सांस्कृतिक संस्कारमा माङ्गलिक वा अन्य कुनै कामको प्रारम्भमा कलशको पूजा अनिवार्य छ । यति मात्र होइन, कलशलाई सुख, समृद्धि, ऐश्वर्य र शुभ कामनाको प्रतीक मानिन्छ ।
धार्मिक विश्वास के हो
भगवान विष्णुको कमलको नाभीबाट सृष्टिको उत्पत्ति भएको र कमलबाटै ब्रह्माजीको उत्पत्ति भएको धार्मिक ग्रन्थमा उल्लेख छ, यस्तो अवस्थामा कलशमा राखिएको जलले यो सृष्टिको उत्पत्ति भएको जल स्रोतको प्रतीक हो ।
समुन्द्र मन्थनका क्रममा देवता र असुरहरूको अगाडि अमृतले भरिएको कलश देखापरेको जनविश्वास रहेको छ । यस्तो अवस्थामा यो कलश यो अनन्त जीवनको प्रतीक हो । यसै कारणले पुजामा कलशको महत्व छ । यससँगै देवी लक्ष्मीको हातमा धनले भरिएको कलश छ, जुन धन र समृद्धिको प्रतीक हो । यसकारण दैनिक जीवनमा पनि लक्ष्मीलाई प्रसन्न पार्नको लागि पूजा घरमा पानीले भरिएको कलश राखिन्छ ।
वैज्ञानिक महत्व
कलश पूजाको महत्वपूर्ण संस्कृतिको वैज्ञानिक रहस्य पनि बताइएको छ । यसै अनुसार माङ्गलिक तथा धार्मिक कार्यमा कलशको पूजा गर्दा कलशमा पानी भरिन्छ । तर मृत्यु जीवनको अन्तिम महान सत्य हो जसलाई टार्न सकिदैन । अन्तिम संस्कारमा पनि कलशको आफ्नै महत्व हुन्छ । वास्तवमा यो कलश भाँडोमा जीवनभर पानी भरेर पुजा गरिन्थ्यो किनभने पानीमा जीवन शक्ति हुन्छ तर अहिले अन्तिम समयमा यो कलशमा आगो राखेर यो भौतिक शरीरलाई जलाएर सामूहिक ऊर्जामा पठाइन्छ । यसबाट प्रष्ट हुन्छ कि जीवनको अन्तिम अवस्थासम्म कलशमा भरिएको पानीको विशेष महत्व रहेको छ ।
