शाहरुख खानको नयाँ फिल्म पठान विवादमा फसेको छ, केही फिल्मको शीर्षकलाई लिएर त केही बेशरम रंगको गीतमा खिचेको दृश्यलाई लिएर । अहिलेसम्म धेरैले फिल्म रिलिज नगर्ने धम्की दिएका छन् । यो विषय संसदमा पुगेको छ । फिल्मको विवादको बीचमा, पठानहरू को हुन् र तिनीहरूको इतिहास के हो भनेर जान्न महत्त्वपूर्ण छ।

पठान वास्तवमा दक्षिण एसियामा बस्ने जात हो। मुख्यतया तिनीहरू अफगानिस्तानको हिन्दुकुश पर्वत र पाकिस्तानको सिन्धु नदी नजिकका क्षेत्रहरूमा बस्ने विश्वास गरिन्छ। उनीहरु मुख्यतया पश्तुन समुदायका हुन् । हाल पठानहरू अफगानिस्तान, पाकिस्तान र भारतका धेरै क्षेत्रमा बसोबास गरिरहेका छन्। तिनीहरूको मुख्य भाषा पश्तो हो। उसलाई वास्तविक पठान मानिन्छ, त्यसैले उसले पश्तूनवालीलाई पछ्याउँछ।

५ हजार वर्षको इतिहास, ऋग्वेदमा उल्लेख छ

पश्तुनको इतिहास ५ हजार वर्षभन्दा पुरानो छ। पश्तून लोक विश्वास अनुसार, यसको वंश यहूदी हो। पख्तुन लोककथाका अनुसार २८०० वर्षअघि इजरायलले दश जनजातिलाई देशबाट निकालेको थियो। यी जनजातिहरूलाई पख्तुन मानिन्छ। ऋग्वेदको चौथो खण्डको ४४औँ श्लोकमा पख्त्यकायको नाममा पख्तुनहरूको वर्णन पनि पाइन्छ।

मुगल शासक जहांगीरको समयमा लेखिएको मगजाने अफगानी पुस्तकमा पनि पश्तूनहरूको उल्लेख छ। जेबी फ्रेजरले आफ्नो 1834 पुस्तक हिस्टोरिकल एण्ड डिस्क्रिप्टिभ अकाउन्ट अफ पर्सिया एन्ड अफगानिस्तानमा लेखेका छन् कि इस्लाम ग्रहण गर्नु अघि पश्तूनहरूले आफूलाई ‘बानी इजरायल’ ठान्थे।

भारतमा पठानहरूको इतिहास

ब्रिटिश भारतमा, अफगान शब्द पठानको पर्यायवाची पनि मानिन्थ्यो। किनभने तिनीहरू अफगानिस्तानको पश्तून क्षेत्रका थिए। २०११ को जनगणना अनुसार भारतमा करिब १ करोड पठान बसोबास गर्छन्। लखनऊ विश्वविद्यालयका खान मोहम्मद आतिफका अनुसार अफगानिस्तानको तुलनामा भारतमा पठानहरूको संख्या बढी छ। २०११ को जनगणनामा उनले आफ्नो मुख्य भाषा पश्तो भएको जानकारी दिएका थिए ।

भारतमा पठानहरूको इतिहासको बारेमा कुरा गर्दा, यसको शुरुवात 11 औं र 12 औं शताब्दीमा पाइन्छ। तिनीहरू मुस्लिम शासकहरूसँग भारतमा आए, तिनीहरू सबै भारतमा मात्र बसे। पछि सन् १९४७ मा देश स्वतन्त्र भएपछि धेरै पठान फर्किए र धेरै पाकिस्तानबाट यहाँ आए । जसले यहाँको समाजलाई आत्मसात गरेको छ । दिलीप कुमार लगायत धेरै फिल्म स्टारहरू छन् जो मूलतः पठान हुन्।

पठानको आचारसंहिता पश्तूनवाली हो

पश्तूनवाली भनेको पश्तून जीवनशैली हो, यसमा नौ नियमहरू छन्। पठानले यी कुराहरू पालना गर्नुपर्छ, यद्यपि यो इतिहासमा धेरै पटक लेखिएको छ कि पठान योद्धाहरूले भारतमा आक्रमण गर्दा यी नियमहरू पालन गरेनन् र महिला र बालबालिकाहरूलाई धेरै यातना दिए। पश्तूनवालीको पहिलो नियम पाहुनाको आतिथ्य, शरण खोज्नेहरूलाई सहयोग, भूमि सम्पत्ति र महिलाहरूको संरक्षण हो। निष्ठा र इमानदारी। भगवान मा भरोसा र आदर। पठानहरू तिनीहरूका लागि मर्न तयार छन्।

एकताको अभाव

पठानमा एकताको अभाव छ । लेखक तिलक देवसरको पुस्तक ‘पश्तुन’ मा उल्लेख छ । विदेशीबाट धम्की आएपछि पठानमा पनि एकता र राष्ट्रिय ऐक्यबद्धता देखिएको उनले बताए । यसबाहेक, पश्तूनहरूको लामो इतिहासले तिनीहरूको आपसमा झगडा र द्वन्द्व देखाउँछ

विन्स्टन चर्चिल पुस्तकमा उद्धृत गरिएको छ। उनले लेखेका छन्, ‘छर्ने र काट्ने बेला बाहेक सिंगो देश लगातार झगडा र द्वन्द्वको स्थितिमा छ । गोत्रहरू कुलसँग लड्छन्। हरेक जातिको छिमेकीसँग रगतको झगडा हुन्छ।

अनुवाद : ओम मिडिया